Япон Улсын хувьд үндэсний хөгжлийн стратегид онцгой байр суурь эзэлдэг, инженерийн дэд бүтцийн хамгийн том бүтээн байгуулалтын нэг бол Хоншю болон Хоккайдо арлыг холбосон 53.85 км урт Сэйкан далайн доорх туннелЬ юм. Далайн шуурга ихтэй Цугару хоолойг тойрч тээвэр хийхэд хүндрэлтэй байсан тул тогтвортой, улирлын нөлөөнд бага өртөх төмөр замын коридор бий болгох зорилгоор 1971 онд барилга угсралтын ажил эхэлж, 1988 онд ашиглалтанд оруулжээ.

Туннелийн 23.3 км нь далайн ёроолын дор байрладаг ба хамгийн гүн хэсэг нь далайн түвшнээс 100 метрийн дор байрлах бөгөөд инженерийн хувьд дэлхийн хамгийн хүнд нөхцөлд баригдсан бүтээн байгуулалтын нэгт тооцогддог.

Томоохон дэд бүтцийн төслүүдийн нэгэн адил Сэйкан туннель нь хэрэгжилтийн хугацаанд олон улсын хэмжээнд маш хүнд сорилтуудтай нүүр тулсан бөгөөд эдгээрийг Японы инженерүүд олон жилийн туршид шат дараатай шийдвэрлэж чадсан байдаг.

Далайн ёроолын геологийн нарийн төвөгтэй давхарга, өндөр даралтат усний нэвчилт, газар хөдлөлтийн идэвхжил өндөр бүсэд ажил явагдаж байсан ба барилга угсралтын үед өдөрт 2000-3000 тонн ус нэвчих үе байсан нь тухайн үеийн барилгын технологиор шийдэхэд тун бэрхшээлтэй сорилт болж байв.

Шийдэл: Эдгээрийг даван туулахын тулд Япон улс NATM (New Austrian Tunneling Method) аргачлалыг ашиглаж байсан ба нуранги мэдрэгч, өндөр хүчин чадлын ус шавхах насосны систем зэргийг хослуулсан бөгөөд нийт 2000 гаруй насос, 14.000 гаруй инженер, 30.000 гаруй ажилтан ажиллаж байсан нь Японы дэд бүтцийн төслүүдийн инженер, хүний нөөцийн хамгийн том дайчилгаануудын нэг болсон байна.

Төслийн анхны төсөв нь 1970-аад онд тооцоолоход 200 тэрбум иен орчим байсан ч барилга угсралтын ажил 20+ жил үргэлжлэн, геологийн хүндрэл, аюулгүй ажиллагааны нэмэлт шаардлагууд үүссэнээр нийт зардал 538 тэрбум иенд хүрсэн нь төслийн санхүүгийн томоохон эрсдэл үүсгэсэн.

Шийдэл: Засгийн газар улсын хэмжээнд хөрөнгө оруулалтын багц шинэчлэн баталж, Японы үндэсний төмөр зам (JNR) урт хугацааны бондын схем, тусгай дэд бүтцийн сангаар дамжуулан санхүүжилтийг тасралтгүй хангаж, төсөл саатах эрсдлийг бууруулсан.

Ажилчдын аюулгүй байдал, барилга угсралтын ажлын явцад гарсан ослууд мөн төслийн нэг том эрсдэл байв. Нэгэн үе Сэйкан туннель нь Японы түүхэн дэх ослын тоогоор өндөр дэд бүтцийн ажилд тооцогдож байсан.

Шийдэл: Онцгой байдлын 2 аврах хонгил, галын хамгаалалтын систем, 24/7 хяналтын системийг байгуулсанаар далайн ёроол дахь гал түймэр, усны нэвчилт, яаралтай нүүлгэн шилжүүлэх явцын эрсдлийг бууруулсан нь инженерийн шийдлийг шинэ эрин үеийг бий болгосон.

Байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээ, орон нутгийн иргэдийн санаа зовнил нь бас нэг томоохон бэрхшээл байлаа. Цугару хоолойн далайн экосистемд үзүүлэх нөлөөлөл, барилгын дуу чимээ, газар ашиглалтын асуудлууд давхар яригдаж байв.

Шийдэл: Засгийн газар усны чанарын туршилт зэрэг байгаль орчны мониторингийн тогтолцоог өргөтгөж, орон нутгийн иргэдийн оролцоотой зөвлөлдөх уулзалтуудыг үе шаттай зохион байгуулсанаар нийгмийн эсэргүүцлийг бууруулж чадсан.

Туннель ашиглалтад орсны дараах эхний жилүүдэд зорчигчийн тоо төдийлөн өндөр байгаагүй бөгөөд далай хоорондын хамгийн урт туннелийн ашиглалтын эдийн засгийн үр ашиг анхны жилүүддээ бүрэн харагдсангүй.

Шийдэл: Туннелийн ашиглалтыг Хоккайдо Шинкансэн төслийн өргөтгөлтэй уялдуулж, 2016 оноос эхлэн Шин-Аомори–Хакодатэ чиглэлийн өндөр хурдны галт тэрэгний систем нэвтрүүлснээр зорчих урсгал эрс өсөж, дэд бүтцийн ашиглалт нэмэгдсэн.

Сэйкан туннел бол япончуудын хувьд инженерийн амжилт бөгөөд 1988 онд ашиглалтанд орсноос хойш Японы тээвэр логистикийн гол тэнхлэг болон хөгжиж, өдөрт 50-60 ачааны галт тэрэг, жилд 3-4 сая зорчигчийг тээвэрлэж, туннел ашигласнаар далайгаар тээвэрлэх замаас үүсэх CO_2 ялгарлыг жилд 50.000-100.000 тонн бууруулж байна. 2016 онд Шинкансэн буюу хурдны галт тэрэг нэвтэрснээр зорчигчийн тоо тогтвортой өссөн ба Хоккайдогийн аялал жуулчлал, бүс нутгийн эдийн засгийн өсөлтөд шинэ түлхэц өгсөн юм.

Сэйкан туннелийн туршлага нь ирээдүйн томоохон дэд бүтцийн төслүүдэд чухал сургамжийг үлдээсэн.

Геологийн эрсдлийг урьдчилан нарийвчилж судлах нь инженерийн ажиллагааг амжилттай гүйцэтгэх үндэс;

Олон жил үргэлжлэх төсөлд аюулгүй ажиллагааны стандартыг өндөр түвшинд тууштай баримтлах нь хүний нөөц, тоног төхөөрөмж, санхүүжилтийн тогтвортой байдлыг хангах гол хүчин зүйл;

Байгаль орчны үнэлгээ, иргэдийн оролцоог хангах, ил тод байдлыг нэмэгдүүлэх нь нийгмийн хүлээлт, эсэргүүцлийг зөв удирдах, төслийн хэрэгжилтийг саадгүй үргэлжлүүлэхэд чухал нөлөөтэй;

Томоохон дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтыг зөвхөн барих явцад бус, ашиглалтын үе шаттай уялдуулан системтэй төлөвлөх нь төслийн урт хугацааны эдийн засгийн өгөөжтэй байдалд гол тулгуур болдог.

 эх сурвалж: https://ipiu.mn/undefined/articles/6913d19ec84422a95f0f36df